Pomnik pamięci obywateli polskich II RP, ofiar zbrodni popełnionych w latach 1939-1947 przez ukraińskich nacjonalistów z OUN-UPA i ukraińskie formacje zbrojne w służbie niemieckiej powstał z inicjatywy Michała Pawińskiego.
- Pomysł, aby ten pomnik powstał w Radomiu wziął się z potrzeby serca, bo takiego pomnika nie było. A świadomość tego, że w ogóle w Polsce brakuje dostatecznego upamiętnienia tych pomordowanych Polaków na Kresach z rąk ukraińskich, sprawiała, że mówiono coraz częściej, żeby wziąć sprawy w swoje ręce i taki pomnik postawić – mówił Michał Pawiński z Bractwa Rzeczypospolitej Pięciu Narodów, przewodniczący Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Wołyńskiego w Radomiu.
https://www.cozadzien.pl/zdjecia/odsloniecia-pomnika-ku-czci-ofiar-oun-upa-zdjecia/96292
Pomnik zaprojektowany przez Michała Pawińskiego, został umieszczony w głównej alei cmentarza przy ul. Limanowskiego, obok monumentów upamiętniających ofiary zbrodni niemieckich i sowieckich. To wysoka, paląca się świeca z piaskowca ustawiona na granitowym postumencie. Całość mierzy 3,5 m. Pomnik wykonał zakład kamieniarski Kamar.
- Dlatego świeca, że jest to symbol pamięci. Zapalona świeca powszechnie kojarzy się z pamięcią. Ponadto, ze względu na ograniczone miejsce, forma musiała mieć małą postawę, ale mogła być wysoka – mówił Pawiński. - Pomysł był mój, ale oczywiście konsultowałem go z wykonawcą, bo on musiał stwierdzić, że projekt jest możliwy do realizacji. Pan Mariusz Kowalski, właściciel zakładu kamieniarskiego Kamar, bardzo mi pomógł. Jego dziełem są te spływające łzy. To był jego pomysł. W pierwotnym projekcie ich nie było, ponieważ obawiałem się, że one znacząco zwiększą koszt pomnika. A pan Mariusz zobowiązał się, że on to zrobi jako jego własny wkład w to dzieło.
Nie wszyscy jednak są zadowoleni z takiego wykonania pomnika. Klub Stowarzyszeniowy „Pamięć Kresów” z Kołem Rodzin Wołyńskich/Kresowych wydał oświadczenie, w którym wyraża o nim swoją negatywną opinię. Jak czytamy: „Tekst na pomniku swoją treścią nie wypełnia wrażliwości Kresowian. Brak jest wielu fundamentalnych, istotnych dla Kresowian elementów prawdy historycznej, co wręcz oburza nasze środowisko. W inskrypcji nie upamiętniono: pomordowanych Polaków; ofiar ludobójstwa dokonanego przez szowinistów ukraińskich, głównie z organizacji OUN-UPA; miejsca popełnionych zbrodni: Kresów Południowo-Wschodnich II RP lub Wołynia, Małopolski Wschodniej i pozostałych obszarów Kresów Południowo-Wschodnich II RP. Ponadto pomnik nie uwzględnia znaku krzyża, który był symbolem wiary pomordowanych Polaków. Jednakże dochodzą do nas informacje, że wskutek pojawiających się głosów sprzeciwu, również naszego, decyzja o braku krzyża może zostać zmieniona. Chcemy mocno podkreślić, że mimo naszych wielu apeli i zaproszeń do rozmów, pomysłodawca i realizator budowy pomnika nie wykazał woli konsultacji z naszym stowarzyszeniem, co jest wyrazem lekceważenie licznego, reprezentowanego m.in. przez nas środowisko kresowe. Reasumując, z przykrością oświadczamy, że po analizie przedstawionych uwag rzeczony pomnik nie może zyskać naszego poparcia.”
- Niech przeczytają inskrypcję, jest tam mowa o OUN-UPA. Rzeczywiście nie ma słów na Kresach Południowo-Wschodnich, ale to z dwóch przyczyn. Po pierwsze, nie ma już miejsca. A po drugie, zwróciłem się do IPN-u właśnie między innymi z pytaniem, czy tam mogło by być jeszcze dodane „na Kresach Południowo-Wschodnich”, ale pisanych z braku miejsca skrótem. IPN odpowiedział, że według opinii geografów Wołyń nie leży na Kresach Południowo-Wschodnich, tylko leży obok. A to powodowałoby, że musiałbym napisać „Wołynia i Kresów Południowo-Wschodnich", co z kolei wydłużyłoby linijkę. Ostatnia linijka musiałaby szorować już po ziemi i to wyglądałoby brzydko – tłumaczył Pawiński. - Opinia IPN-u według obowiązującego prawa w Polsce jest wiążąca. Innymi słowy, aby umieścić inskrypcję na miejscu upamiętniającym walki i męczeństwo, konieczne jest uzyskanie pozytywnej opinii IPN-u.
Michał Pawiński powiedział także, że na wyżej wymienione uwagi odpisał prezesowi klubu Stowarzyszeniowego „Pamięć Kresów” z Kołem Rodzin Wołyńskich.
- Pan Bogusław Stańczuk wysłał mi swoje zastrzeżenia pisemnie podając adres zwrotny, nie swój prywatny, tylko stowarzyszenia, które ma swoją siedzibę w Kamienicy Deskurów w Rynku. Napisałem mu swoją odpowiedź i mu tam zaniosłem. Nie było tam żadnego pracownika, więc położyłem ją na biurku i myślałem, że ktoś z pracowników mu przekaże. Okazało się, że coś zaszwankowało i tej odpowiedzi nie otrzymał. Ja mu tą odpowiedź napisałem, ale z przyczyn ode mnie niezależnych nie dotarła – mówił Michał Pawiński. - Zgodziłem się z częścią jego argumentów i zrobiłem kilka zmian. W międzyczasie, dosłownie tydzień temu na skutek mojego listu, IPN zgodził się na napis „ofiarom ludobójstwa”. Początkowo miało nie być także krzyża, ale na prośby wielu ofiarodawców ten projekt został upamiętniony o ten krzyż.
Koszt budowy pomnika wyniósł 30 tys. zł. Wszystkie środki pochodziły ze zbiórki społecznej.
