W sierpniu tego roku przypada 80. rocznica likwidacji radomskiego getta. Przestało ono istnieć po akcji likwidacyjnej przeprowadzonej przez Niemców w dwóch etapach między 4 a 5 i 16 a 18 sierpnia 1942. Ponad 30 tys. mieszkańców getta, którzy dożyli do akcji likwidacyjnej, wywieziono do Treblinki i tam wymordowano. W Radomiu pozostawiono wtedy pewną ilość żydowskich robotników, których wykorzystywali do pracy przymusowej w przemyśle. Ostatecznie to tzw. szczątkowe getto w Radomiu zostało zlikwidowane w lipcu 1944.
W latach 50. na placu po dawnej synagodze, obecnie między ulicami Anielewicza, Podwalną i Bóżniczną stanął pomnik „Żydom Radomia, ofiarom zbrodni hitlerowskich". W interpelacji radny KO Robert Utkowski wskazał, że stan pomnika i otoczenia pozostawia wiele do życzenia. Dlatego radny chciał wiedzieć, czy miasto planuje prace remontowe przy ogrodzeniu monumentu, jak i naprawę chodnika.
https://www.cozadzien.pl/radom/spacerkiem-po-miescie-pomnik-pamieci-ofiar-radomskiego-getta/72853
„Obecnie otoczenie pomnika wymaga prac renowacyjnych. Metalowe ogrodzenie pomnika jest wybrakowane, potrzebne są uzupełnienie i pomalowanie. Chodnik wokół jest nierówny, a kamienna posadzka w bezpośrednim sąsiedztwie cokołu jest popękana i wymaga uzupełnień. Ze względu na okrągłą rocznicę należy spodziewać się, że to miejsce będzie w tym roku odwiedzane z większą częstotliwością. Dlatego wydaje się zasadnym poprawienie estetyki tego miejsca (zwłaszcza, że obok powstają nowe kamienice, budowane przez spółkę Rewitalizacja) - tak z szacunku dla ofiar tamtych wydarzeń, jak i dla pamięci i zgubnych skutkach wszelkich nacjonalizmów i imperialnych zapędów różnych krajów - co w kontekście obecnej sytuacji geopolitycznej jest szczególnie ważne” - napisał w interpelacji radny.
Będzie doraźny remont
Jak wynika z odpowiedzi na interpelację, „plac po zburzonej synagodze, na którym znajduje się Pomnik Pamięci Żydów Radomia, według ewidencji gruntów i budynków, nie stanowi własności gminy miasta Radomia, a właściciel jest nieustalony”. Ale wiceprezydent Mateusz Tyczyński jednocześnie informuje, że w ramach utrzymania ładu i porządku na terenie miasta, a także obowiązku utrzymania miejsc pamięci, zlecono Zakładowi Usług Komunalnych wykonanie doraźnych prac porządkowo-remontowych.
Mają one objąć: renowację ogrodzenia pomnika, oczyszczenie z nieczystości powierzchni monumentu i jego otoczenia, uzupełnienie podbudowy, wyrównanie nawierzchni wokół pomnika w miejscach mogących powodować zagrożenie dla użytkowników; a także doraźną renowację ławek i niezbędne prace w obrębie zieleni.
Termin realizacji prac przewidziany jest na koniec II kwartału 2022 roku.
Historia pomnika
21 kwietnia 1947 roku przy Okręgowym Komitecie Żydowskim w Radomiu powstał Komitet Uczczenia Pamięci Żydów Męczenników Miasta Radomia. Najważniejszą dla jego członków sprawą było doprowadzenie do wzniesienia pomnika, który by upamiętniał tragiczny los radomskich Żydów. Monument miał powstać z datków ocalałych z Zagłady. Komitet uznał, że najlepszą lokalizacją będzie samo serce niegdysiejszej dzielnicy żydowskiej, czyli plac, gdzie jeszcze niedawno stała synagoga.
Pomnik został odsłonięty 17 sierpnia 1950 roku, w ósmą rocznicę likwidacji tzw. dużego getta. „Na placu po byłej synagodze u zbiegu ulic Bóżniczej i Pereca zebrały się tłumy. Przed pomnikiem przesłoniętym żałobną krepą ustawili się przedstawiciele organizacji politycznych, społecznych i młodzieżowych, poczty sztandarowe, delegacje z wieńcami i zaproszeni goście” - pisał 19 sierpnia gaj w artykule „Społeczeństwo Radomia oddało hołd ofiarom zbrodni hitlerowskich, Odsłonięcie pomnika ku czci pomordowanych Żydów”, który ukazał się „Życiu Radomskim”.
Na początku lat 70. trzeba było monument zrekonstruować, kolejny remont miejsce pamięci przeszło w 1990 roku. Od kilku lat plac po synagodze jest miejscem wydarzeń w ramach Spotkań z Kulturą Żydowską „Ślad”, a przede wszystkim happeningu „Początek Księgi”.
