Wielka Sobota jest ostatnim dzień Wielkiego Tygodnia, poprzedzający święto Zmartwychwstania. Kończy się po zapadnięciu zmroku. Później odprawiana jest msza Wigilii Paschalnej, należąca już do liturgii Niedzieli Wielkanocnej. Dawniej wierni zachowywali post aż do śniadania wielkanocnego, dzisiaj przestrzegają tego tylko nieliczni. W Polsce i niektórych sąsiednich krajach przynosi się tego dnia do kościołów koszyczki z wielkanocnymi potrawami do poświęcenia.
Kiedyś w Wielką Sobotę nie święcono pokarmów w koszyczku, lecz wszystko co było przygotowane na święta. I to ksiądz najczęściej przyjeżdżał do dworu, więc całymi rodzinami przynoszono pokarmy w koszach, nieckach, nawet szufladach z kredensu. Jeśli nie we dworze, to zbierano się pod kapliczką przydrożną. Zdarzało się, że przy tej okazji szlachcic czy pan ze dworu najuboższym rodzinom dodawał jedzenia.
W tym roku w naszej diecezji pokarmy będą święcone przed kościołami. Zajrzyjmy do koszyczka i sprawdźmy co symbolizują znajdujące się w nim produkty.
Chleb, wędlina, pieprz i sól, jajko, ser, chrzan, ciasto oraz znamienny dla Świąt Wielkanocnych baranek to produkty, które obowiązkowo powinny znaleźć się w koszyku. Dlaczego akurat te? Ponieważ każdemu z nich przypisana jest wyjątkowa symbolika. Koszyczek, w którym święcimy produkty zwyczajowo przyozdabia się gałązkami borówki, bukszpanu i przykryta śnieżnobiałą serwetką.
Wielkanocna święconka
W Wielką Sobotę tradycja nakazuje przygotowanie pokarmów do święcenia. Wśród nich nie może zabraknąć przede wszystkim jajek - symbolu życia i ponownego narodzenia. Kiedyś jaj nie spożywano przez cały Wielki Post; powracały na stoły dopiero na Wielkanoc. Do koszyczka wkładamy też branka – symbol Chrystusa Zmartwychwstałego, wędliny - na znak zakończenia postu, chrzan jako znak goryczy pańskiej, która właśnie dobiega końca i ciasto, którego słodycz jest nagrodą za wytrwanie w umartwieniach Wielkiego Postu i zwiastunem Królestwa Niebieskiego. W koszyczku powinna się też znaleźć sól, która nadaje potrawom smak i chroni je przed zepsuciem. Święcone pokarmy należało spożyć wraz z rodziną następnego dnia po rezurekcji, czyli po Zmartwychwstaniu.
Symbolika produktów:
Chleb - symbolizuje Ciało Chrystusa. Zapewnia dobrobyt i pomyślność.
Pieprz i sól – wykorzystuje się je do przyprawienia wielkanocnych potraw. Żydzi na znak niewolniczej pracy dodawali pieprzu do charosetu, rodzaju sosu.
Sól natomiast ma nas chronić przed złem. Symbolizuje oczyszczenie i prawdę.
Chrzan - to siła fizyczna przez cały rok.
Wędlina - symbol zdrowia i płodności. Przynosi zdrowie, płodność i dostatek. Ser - jest odpowiednikiem związku człowieka z przyrodą oraz przyjaźni.
Ciasto – ma zapewnić nam umiejętności. Tradycja mówi, że powinien to być kawałek drożdżowej baby domowej roboty.
Baranek – jest najbardziej charakterystycznym symbolem Świąt Wielkanocnych. Uosabia zwycięstwo dobra nad złem.
Jajko - ma przypominać o odradzającym się życiu i zapewnić płodność. Kolory poszczególnych pisanek, także mają swoje znaczenie. Czerwona symbolizuje krew przelaną przez Chrystusa za nasze grzechy. Niebieska oznacza niebo oraz zdrowie. Żółta daje radość i siłę. Fioletowy jest symbolem końca wielkopostnej żałoby i radości ze Zmartwychwstania. Czarna odnosi się do wieczności i pamięci.
Pomarańczowy jest symbolem otwartości oraz dobrych intencji. Zielony to nie tylko budzące się na wiosnę życie, ale także równowaga. Brązowe pisanki to symbol siły i wytrwałości.
