Czy poprzez swoją twórczość i zaangażowanie artyści są w stanie zasygnalizować zbliżające się niebezpieczeństwo? Takie pytanie stawia kuratorka Diana Lelonek, zestawiając prace Rajmunda Ziemskiego z aktualnie tworzącymi artystkami i artystami z Polski i zagranicy: : Matthiasa Garffa, Diany Lelonek, Joanny Rajkowskiej, Anny Siekierskiej, Bartka Zalewskiego, Weroniki Zalewskiej i Zoe (Małgorzaty Gurowskiej i Agaty Szydłowskiej). Wszystkie prace łączy niepokój twórców o przyszłość ziemi, natury i człowieka.
Nazwa wystawy "System wczesnego ostrzegani" bierze się z funkcji, jaką w kopalniach XX wieku pełniła klatka z kanarkiem. Stanowiła ona „żywy” czujnik, który ostrzegał górników przed niebezpieczeństwem wybuchu. Kanarki są bardzo wrażliwe na gazy, szczególnie toksycznego tlenku węgla. Ptak bardzo szybko odczuwa jego obecność, w widoczny sposób zmienia się jego zachowanie – traci przytomność i przestaje śpiewać, co dawało górnikom sygnał do ewakuacji. W kopalniach od 1986 roku używa się już elektronicznych czujników, mimo to przetrwał idiom „Canary in the coal mine”. Jest on używany jako określenie wrażliwej osoby, która z wyprzedzeniem wychwytuje zmiany i ostrzega przed zbliżającą się katastrofą. Czy podobną rolę pełnią artyści? Czy intuicja artystek i artystów może być również traktowana jako system wczesnego ostrzegania?
Różne strategie przetrwania i przystosowania się ptaków do życia w antropogenicznych krajobrazach podejmują projekty: Anny Siekierskiej, Małgorzaty Gurowskiej i Agaty Szydłowskiej. Do hybrydalnej formy ptasich ciał na obrazach Ziemskiego nawiązuje forma rzeźb Matthiasa Garffa, który konstruuje wielkoformatowe ptaki przy użyciu odpadów i złomu.
Rajmund Ziemski (1930-2005, urodzony w Radomiu) jest zaliczany do grona czołowych polskich malarzy drugiej połowy XX wieku. Uznawany jest za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli nurtu abstrakcji niegeometrycznej. To wizjoner i prekursor jakże aktualnych dziś tematów z obszaru ekologii, zagrożeń cywilizacyjnych oraz świata ludzkich i nieludzkich emocji.
Na wystawie zobaczymy obrazy artysty z dwóch cyklów – „Ptaki” i „Oczy”, w których Ziemski uwrażliwia odbiorców na kwestie ekologii, sytuacji i odpowiedzialności człowieka wobec innych gatunków i całego istnienia. O swoich płótnach mówił jak o ostrzegawczych komunikatach: Współczesna cywilizacja zafundowała nam tyle gróźb, z groźbą atomowej zagłady na czele, że sądzę, iż podstawowym zadaniem artystów w tej chwili jest: ostrzegać. I to właśnie chcę robić. Moje obrazy nie mówią o urokach świata, a przestrzegają przed najgorszym, przed obłędem, przed dehumanizacją. Moje intencje są jasne. Obawa wynikająca z troski i miłości to zupełnie coś innego niż przerażenie.
Zarówno cykl Ptaki, jak i Oczy daje nam możliwość bezpośredniego spotkania z ludzko-nieludzkimi hybrydami. Zanurzone w toksycznych substancjach i odpadach oczy wpatrują się w widza. W obrazach tych czuć bliskość do Mortonowskiej „lepkości” i toksyczności krajobrazu antropocenu. (…) W czasach polikryzysów, w obliczu katastrofy klimatycznej i widma wojny obrazy Rajmunda Ziemskiego są niezwykle aktualne – komentuje swój wybór Diana Lelonek, kuratorka wystawy „System wczesnego ostrzegania”.
Wystawa „System wczesnego ostrzegania” koncentruje się na temacie współistnienia ludzi i ptaków. Ptaki są współmieszkańcami miast, współdzielą przestrzeń miejską razem z ludźmi. Są jednocześnie ofiarami działalności człowieka – wiele gatunków znika z naszego krajobrazu, ich populacja maleje. Z drugiej strony, ptaki świetnie przystosowują się do trudnych warunków życia i podejmują różne strategie przetrwania oraz przystosowania się do trudnej rzeczywistości. Ten właśnie temat podejmują projekty Anny Siekierskiej, Małgorzaty Gurowskiej i Agaty Szydłowskiej, które zobaczymy na wystawie przygotowanej przez Lelonek. Wielkoformatowe ptaki Matthiasa Garffa wykonane z odpadów i złomu nawiązują z kolei do ptasich wizerunków na obrazach Ziemskiego. Wspólne wielowarstwowe uwikłania ciał ludzkich i nie-ludzkich zobaczymy w pracy wideo Weroniki Zalewskiej. Temat kryzysu klimatycznego i wyzwań, jakie stoją przed ludzkością podejmuje wprost projekt Bartka Zalewskiego. Joanna Rajkowska natomiast w przejmującym cyklu poświęconym Strefie Gazy opowiada nam o tym, jak ludobójstwo idzie w parze ze zniszczeniem całego ekosystemu.
Wystawa „System wczesnego ostrzegania” jest nowym projektem podejmującym temat dorobku artystycznego Rajmunda Ziemskiego. - To kolejny krok do przywrócenia tego wybitnego twórcy do obiegu polskiej i międzynarodowej sztuki – mówi Katarzyna Ziemska z Fundacji Rajmunda Ziemskiego, Ziemski Art.
Wystawie towarzyszy katalog w jęz. polskim i angielskim z tekstami m.in. Diany Lelonek, Joanny Kani, Jakuba Gawkowskiego, Stanisława Łubieńskiego, Piotra Sarzyńskiego i Magdaleny Kołtunowicz.
Wystawa w Radomiu potrwa do 25 sierpnia.
Patronem medialnym wydarzenia jest Rekord Grupa Mediowa.
