ZAPOMNIANE MIEJSCA: Fabryka Broni "Łucznik"

Gdy po 123 latach Polska odzyskała niepodległość, jedną z pilniejszych stała się kwestia budowy przemysłu zbrojeniowego. Na ziemiach polskich praktycznie nie istniała sieć zakładów czy fabryk zajmujących się produkcją zbrojeniową. Już 29 kwietnia 1922 roku Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów podjął decyzję o skoncentrowaniu zamówień dla polskiego wojska w przedsiębiorstwach państwowych. W związku z tym przy Ministerstwie Spraw Wojskowych powołano Centralny Zarząd Wytwórni Wojskowych, a jednym z nowo utworzonych przedsiębiorstw, podporządkowanych CZWW była Fabryka Broni w Radomiu, wybudowana kosztem 18 mln 341 tys. zł. Jej dyrektorem został Andrzej Franciszek Dowkontt. Budowę rozpoczęto w marcu 1923 roku, a w maju 1926 stan zakładu obejmował: budynek główny, kotłownię i polerownię, budynek obróbki łoża, strzelnicę, studnię artezyjską i wieżę ciśnień. Ponadto powstały domy robotnicze, dom majstrów, dom urzędniczy, łaźnia i magazyn objętościowy. Wiosną 1927 zakończono większość inwestycji.

W tym samym roku Fabryka Broni rozpoczęła produkcję. I została podporządkowana koncernowi zbrojeniowemu - Państwowe Wytwórnie Uzbrojenia, utworzonemu w miejsce rozwiązanego CZWW. Ówczesny dyrektor, inż. Kazimierz Ołdakowski 31 grudnia 1927 podpisał akt przejęcia terenu fabryki od starostwa powiatu. W nowym zakładzie zatrudnienie znalazły setki radomian.

Pierwszym produktem FB był karabinek wz. 98, wytwarzany w kooperacji z Państwową Fabryką Karabinów w Warszawie, która dostarczała iglice, obsady, trzony i podstawy celowników. W 1930 roku FB Łucznik rozpoczęła produkcję kbk wz. 29 i kbks wz. 29, w 1931 r. – rewolwerów Nagant, w 1932 roku – kbks wz. 1931, w 1936 r. pistoletów Vis, a w 1937 roku – kb wz. 98a.

W połowie lat 30. radomską Fabrykę Broni włączono do powstającego w widłach Wisły i Sanu Centralnego Okręgu Przemysłowego i rozbudowano. Dzięki inwestycjom w wysokości 9 mln zł fabryka była zdolna do produkcji 8400 kbk wz. 1929, 4200 kb wz. 1898a i 900 pistoletów Vis miesięcznie.

W latach 1929-1939 FB produkowała także rowery sprzedawane pod marką Łucznik.

Po klęsce wrześniowej fabryka została podporządkowana austriackiej spółce Steyr i kontynuowała produkcję broni. Z czasem zakończono produkcję karabinów, jednocześnie zwiększając produkcję pistoletów Vis. Załoga FB podczas okupacji współpracowała z ZWZ i zorganizowała przemyt podzespołów pistoletów, z których w konspiracyjnych warsztatach montowano kompletne pistolety.

Po 1945 roku władze PRL zdecydowały o odbudowie Fabryki Broni. Zakłady otrzymały nową nazwę: Zakłady Metalowe im. gen. „Waltera”. Produkowano w nich na licencji radzieckiej pistolety TT (od 1947 r. jako pistolet wojskowy wz. 1933), pistolety maszynowe PPS (od 1951 r. jako pistolet maszynowy wz. 1943). W zakładach uruchomiono także produkcję maszyn do szycia Łucznik i Singer oraz maszyn do pisania Facit. W 1957 roku rozpoczęto produkcję karabinu szturmowego AK, przez wiele lat podstawowego produktu Łucznika.

Początek lat 90. XX w. był złym okresem dla zakładów, które w 1990 roku zmieniły nazwę na Zakłady Mechaniczne Łucznik. Ograniczenie zamówień ze strony Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej i zakaz eksportu do większości tradycyjnych odbiorców spowodował, że ZM Łucznik znalazły się na skraju bankructwa. Sytuacja poprawiła się w drugiej połowie lat 90., w związku z zamówieniami na kbk wz. 96 Beryl, ale już pod koniec wieku ZM Łucznik znów wpadły w dołek. 13 listopada 2000 roku sąd ogłosił upadłość ZM Łucznik.

Zmiana siedziby

Kilka miesięcy wcześniej, 30 czerwca, ZM Łucznik i Agencja Rozwoju Przemysłu zawiązały spółkę Fabryka Broni „Łucznik”, która kontynuuje tradycję poprzednich radomskich producentów broni. FB zajęła główny budynek swej przedwojennej poprzedniczki. Broń produkowano tutaj do wiosny 2014 roku. Dziś Fabryka Broni ma nowoczesną siedzibę w innym miejscu, a stary budynek wystawiony został na sprzedaż.

"Zapomniane miejsca" pierwsze odsłony cyklu

We wcześniejszych odsłonach cyklu "Zapomniane miejsca" odwiedziliśmy już garbarnię "Praca" i kino "Odeon". O garbarni pisaliśmy TUTAJ, a o kinie TUTAJ. 

Najświeższe wiadomości z Radomia i regionu znajdziesz na profilu CoZaDzien.pl na Facebooku - TUTAJ.