Wyjątkowe fotografie. Wyjątkowego osiedla

„100-lecie radomskiego osiedla Planty” to ekspozycja plenerowa – będzie można poczytać o historii tego miejsca, zobaczyć archiwalne zdjęcia i od razu skonfrontować przeszłość z teraźniejszością. Plansze pojawią się w parku Planty na wysokości ul. Osterwy, a więc nieomal w środku osiedla wybudowanego w latach 20. ubiegłego stulecia dla pracowników i kadry zarządzającej Fabryki Broni. - Warto podkreślić, że było to w ogóle pierwsze osiedle mieszkaniowe w Radomiu. I od przypomnienia tej inwestycji zaczynamy naszą opowieść o Plantach – mówi Adam Duszyk, wicedyrektor Muzeum im. Jacka Malczewskiego, który wystawę przygotował. - Oczywiście nie mogło zabraknąć przedstawienia samej Państwowej Wytwórni Broni, bo to właśnie ona była i siłą napędową, i spoiwem osiedla. Pokażemy także powojenną rozbudowę Plant i to, co wytwarzały w PRL-u Zakłady Metalowe, spadkobierca Fabryki Broni.

Choć przed wojną osiedle Fabryki Broni było w Radomiu swego rodzaju ewenementem, nie można powiedzieć, że fotografowie na wyścigi uwieczniali poszczególne budynki. Przeciwnie – do naszych czasów zachowało się zaledwie kilka pocztówek; przedstawiają tylko plac Broni i ul. Broni. Niewykluczone, że nie zobaczylibyśmy nigdy zdjęć budującego się kasyna urzędniczego, wmurowania kamienia węgielnego pod stadion FB przy ul. Narutowicza, założonego z inicjatywy dyrektora Kazimierza Ołdakowskiego przy fabryce parku czy podwórka przy ul. Broni/Poniatowskiego, gdyby nie współpraca radomskiego muzeum z jednym z krakowskich antykwariatów. Kiedy w 2004 roku do antykwariatu trafił album pełen fotografii obrazujących działalność Fabryki Broni, właściciele zapytali, czy MJM jest zainteresowane taką pamiątką.

- To naprawdę wyjątkowy, niepowtarzalny zbiór – mówi Mariusz Król, kustosz Działu Historii Muzeum im. Jacka Malczewskiego. - Dzięki tym zdjęciom możemy zobaczyć, jak wyglądało nie tylko przyfabryczne osiedle, ale także należący do wytwórni ośrodek zdrowia czy żłobek. Jest tu kilka fotografii dokumentujących uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod stadion przy ul. Narutowicza i kilkanaście z wizyty w Fabryce Broni króla Rumunii Karola II w 1937 roku.

Nieznany fotograf uwiecznił nie tylko kierownictwo FB, ale także zwykłych pracowników – przy pracy, w pochodzie. Jest szybowiec szkolny WS „Wrona” koła Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej na Sadkowie i defilada 72 pułku piechoty na pl. 3 Maja. Album zawiera w sumie 86 zdjęć z lat 1926-1938. Nie wiadomo, kto go przygotował i dla kogo, bo nie ma karty tytułowej. Nie wiadomo też, czy zachował się w całości, czy może kart było więcej, bo do antykwariatu trafił rozszyty.

- Fotografie pokazywaliśmy, rzecz jasna, na naszych wystawach, choćby „Radom i okolice w latach wojny i okupacji niemieckiej 1939-1945” czy „Radom – świadectwo przeszłości”, ale też dzielimy się nimi z innymi placówkami. O udostępnienie prosiło nas i Muzeum Centralnego Okręgu Przemysłowego w Stalowej Woli, i Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, i Muzeum Historii Polski w Warszawie – wylicza Mariusz Król.

W 2007 roku muzeum kupiło inny album związany z przedwojenną Fabryką Broni. Składa się nań sześć kart z grubego kartonu; każda ozdobiona innym, ale zawsze misternym, kolorowym haftem. A na tych kartach – kilkanaście zdjęć podopiecznych, którzy do ochronki funkcjonującej przy Państwowej Wytwórnię Broni uczęszczali w roku szkolnym 1929/30. Na końcu dołączono listę 189 wychowanków; są też podpisy czterech wychowawczyń: J. Krzymowskiej, J. Żmijewskiej, St. Powichrowskiej i E. Gębalanki. Możliwe, że to pod ich kierunkiem dzieci przygotowały album, by pod koniec czerwca 1930 roku ofiarować go, jak wynika z dedykacji, „Szanownemu Panu/ Janowi Janiszewskiemu/ prezesowi Koła Kulturalno-Oświatowego/ w uznaniu jego pracy”.

Pod koniec lat 70. Zakłady Metalowe wypuściły serię pocztówek, na których zaprezentowano sztandarowe wyroby Łucznika, zaaranżowane na wzór martwych natur. To właśnie poprzez te pocztówki autorzy wystawy „100-lecie radomskiego osiedla Planty” postanowili pokazać wyroby Zakładów Metalowych. Wśród nich znalazł się m.in. pistolet pneumatyczny 1970 klasa 170 kal. 4,5 mm seria/nr G1176 z 1978 roku. Do tej pory muzeum dysponowało tylko pocztówką, dzisiaj ma i pistolet; to dar od prywatnej osoby.

Projekt polskiego pistoletu pneumatycznego powstał w Zakładach metalowych pod koniec lat 60. ubiegłego stulecia. Produkowano go do końca lat 70. - tłumaczy Mariusz Król z Działu Historii MJM. - Była to broń szkoleniowa, przede wszystkim dla żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego. Oferowany była także na rynek cywilny – z wiatrówki strzelali uczniowie szkół średnich w ramach przysposobienia obronnego, posługiwano się nią w klubach strzelectwa sportowego, ale pistolet ten mogły kupić także osoby prywatne.

Pistolet pneumatyczny powiększył istniejącą w Muzeum im. Jacka Malczewskiego kolekcję broni produkowanej w Radomiu w latach 1927-2000.

- Zbiory Muzeum im. Jacka Malczewskiego to nie tylko zakupy, ale także dary – przypomina Krzysztof Skarżycki, kierownik Działu Historii MJM. - To dla nas zawsze bardzo ważne, jeśli ktoś decyduje się rozstać z cennymi dla siebie pamiątkami, dokumentami czy zdjęciami i przekazać je nam. Zachęcamy do podzielenia się z nami pamiątkami przeszłości. Nie tylko dotyczącymi osiedla Planty i Fabryki Broni, która niedługo świętować będzie stulecie.

 https://www.cozadzien.pl/kultura/osiedle-planty-swietuje-100-lecie-co-bedzie-sie-dzialo/91803

Obchody 100-lecia osiedla Planty

Czwartek, 25 maja

godz. 12 – uroczyste otwarcie wystawy plenerowej „100-lecie radomskiego osiedla Planty” (aleja w parku Planty na wysokości ul. Osterwy)

Piątek, 26 maja

godz. 10 - „100-lecie radomskiego osiedla Planty” - wykład otwarty dr. Adama Duszyka (Publiczna Szkoła Podstawowa nr 32 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego; ul. Jarzyńskiego 3)

Niedziela, 28 maja

godz. 14- spacer po osiedlu Planty z Krzysztofem Skarżyckim, kierownikiem Działu Historii Muzeum im. Jacka Malczewskiego; miejsce zbiórki – przy pubie Nasza Szkapa, ul. Dowkontta 2)

godz. 15.15 - „100-lecie radomskiego osiedla Planty” - wykład otwarty dr. Adama Duszyka (Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia”