W 1448 roku biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki ufundował w Iłży, u stóp wzgórza zamkowego, przytułek i szpital dla ubogich oraz niewielki kościółek pw. św. Ducha. W 1754 w miejscu średniowiecznego obiektu powstał nowy, a fundatorem był inny biskup krakowski - Andrzej Załuski. Ze średniowiecznego budynku zachowała się bardzo ciekawa część kominowa, a przy wejściu - tablica erekcyjna z herbem Junosza. W tym właśnie parterowym budynku, przy ul. Błazińskiej mieści się Muzeum Regionalne.
Spiritus movens utworzenia w Iłży placówki muzealnej był Adam Bednarczyk (1920-1999) – ekonomista z wykształcenia, historyk regionalista z zamiłowania. Szybko znalazł grono entuzjastów tej idei i w 1971 roku powstało Muzeum Ziemi Iłżeckiej. Pięć lat później placówka została upaństwowiona i otrzymała nową nazwę: Muzeum Regionalne.
Najważniejsza działalność statutowa instytucji to „gromadzenie dóbr kultury reprezentatywnych dla historii, kultury ludowej, sztuki i archeologii”. „W przypadku niektórych kategorii, szczególnie z zakresu etnografii, najważniejsza była kontynuacja kolekcji muzealnych związanych z regionem i dokumentujących lokalną historię. Stąd największe zbiory, liczące ok. 1000 eksponatów, stanowi ceramika z Iłży i okolic” - czytamy na stronie muzeum. W 1994 roku placówce przekazano ceramikę z wzorcowni likwidowanej iłżeckiej Spółdzielni Chałupnik. Zorganizowana wówczas wystawa stała się przyczynkiem do powołania Towarzystwa Ochrony i Promocji Zawodów Ginących.
Krakowski kolekcjoner Ryszard Górniak, dzięki któremu możliwe było stworzenie w Miejsko-Gminnej Bibliotece Publicznej Biblioteczki Pana Leśmiana, wsparł swoimi darami także muzeum. W latach 2007-2015 przekazał grafiki, miedzioryty, mapy, obrazy olejne, starodruki, eksponaty z zakresu historii i etnografii, numizmaty oraz liczący ok. 300 egzemplarzy księgozbiór. Kilkuletnia współpraca zaowocowała wystawą „Przywrócić Iłży blask”, która jest obecnie ekspozycją stałą. Można tu oglądać portrety biskupów, którzy najbardziej przyczynili się do rozwoju Iłży, barokowe meble, piękne gobeliny, kandelabry, kinkiety, dywany, stylową zastawę - zarówno porcelanowa, jak i srebrną. Na wystawie prezentowane są też starodruki, listy pisane na pergaminie oraz liczne przedmioty sakralne. Nie wszystkie te artefakty podarował Ryszard Górniak; część została kupiona dzięki wsparciu iłżeckiego samorządu.
Muzeum Regionalne współpracuje z instytucjami o podobnym profilu w całej Polsce, dzięki czemu w ciągu prawie 50 lat działalności udało się zorganizować ponad sto wystaw czasowych: historycznych, etnograficznych, przyrodniczych, archeologicznych, geologicznych, a także wernisaży malarskich i fotograficznych. Przy ul. Błazińskiej odbywają się też lekcje muzealne.
Muzeum prowadzi nie tylko stacjonarną działalność. Wielokrotnie podejmowało się badań i prac wykopaliskowych, co pozwoliło powiększyć zbiory placówki. Było również współorganizatorem pierwszych turniejów rycerskich, a od 30 lat jest współorganizatorem Iłżeckiego Jarmarku Sztuki Ludowej. Pracownicy muzeum podejmują się oprowadzania wycieczek po Iłży i ruinach zamku biskupów krakowskich. W muzeum można także kupić pamiątki z regionu.
Placówkę co roku zwiedza ponad 1000 osób, z czego ok. 70 proc. stanowi młodzież szkolna i dzieci.
