Poprzednich artykułach wskazywaliśmy na różne konsekwencje związane ze śmiercią osoby najbliższej. Dziś opiszemy, jakich formalności trzeba dopilnować, aby przeprowadzić postępowanie spadkowe.
Postępowanie spadkowe jest niejako dwuetapowe. Pierwszy etap to postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku. W takim postępowaniu ustala się krąg spadkobierców (osób, które mają wstąpić w prawa i obowiązki zmarłego po jego śmierci) oraz ustala się udział przypadający im w masie spadkowej, przy czym chodzi tu o sam „ułamek”, nie zaś o wartość majątku, który mamy odziedziczyć. Kiedy dysponujemy już postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, możemy dokonać działu spadku – faktycznego podziału masy spadkowej pomiędzy spadkobierców.
Oba etapy mogą być przeprowadzone bądź na drodze postępowania sądowego, bądź u notariusza – wówczas notariusz sporządza tzw. notarialne poświadczenie dziedziczenia, które potem rejestruje i które ma tę samą moc, co prawomocne orzeczenie Sądu wydane w takiej sprawie. Aby formalności móc dokonać u notariusza konieczna jest jednak zgoda między wszystkimi spadkobiercami. W kancelarii notarialnej muszą się bowiem wówczas stawić wszystkie osoby, wchodzące w rachubę jako spadkobiercy ustawowi bądź testamentowi (o ile testament został sporządzony) oraz zgodnie potwierdzić stan faktyczny, a nadto zaakceptować krąg osób będących spadkobiercami oraz przypadający każdemu z nich udział. W przypadku braku zgody między wszystkimi spadkobiercami bądź problemów z ustaleniem tożsamości wszystkich potencjalnych spadkobierców, konieczne będzie wybranie drugiej drogi, a mianowicie postępowania sądowego.
Skierowanie do Sądu sprawy o stwierdzenie nabycia spadku wiąże się z koniecznością złożenia w Sądzie tzw. wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Z wnioskiem takim może wystąpić każdy, kto ma w tym interes (art.1025§1 KC). Chodzi więc nie tylko o osoby, należące do kręgu spadkobierców ustawowych lub testamentowych. Może to być także chociażby wierzyciel zmarłego, np. bank, w którym zmarły zaciągnął kredyt, który chce ustalić, kto w tej chwili wejdzie w miejsce zmarłego jako dłużnik.
We wniosku takim należy wskazać przede wszystkim imię i nazwisko zmarłego, datę i miejsce zgonu oraz jego ostatnie miejsce zamieszkania. Osoba, składająca taki wniosek będzie w postępowaniu występowała w charakterze „wnioskodawcy”, pozostałych spadkobierców należy wskazać jako „uczestników” takiego postępowania. Wszystkie osoby, biorące udział w takim postępowaniu (spadkobierców) należy wskazać z imienia i nazwiska wraz z podaniem ich adresu zamieszkania. W piśmie takim należy także sformułować to, o co wnosimy – a więc wskazać, jaki udział w spadku powinien przypadać każdemu ze spadkobierców – zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego. Jeżeli nabycie spadku ma nastąpić na podstawie testamentu, konieczne będzie także zawarcie w takim piśmie kierowanym do Sądu wniosku o otwarcie i ogłoszenie testamentu.
Niezbędne dokumenty
Bez względu na to, czy stwierdzenie nabycia spadku chcemy załatwić u notariusza czy na drodze postępowania sądowego, będziemy potrzebować następujące dokumenty:
- Odpis aktu zgonu zmarłego
- Odpisy aktu urodzenia (w przypadku mężczyzn bądź kobiet niezamężnych) bądź odpisy aktu małżeństwa (w przypadku kobiet zamężnych) wszystkich osób wchodzących w rachubę jako spadkobiercy.
Jeżeli sprawę kierujmy do sądu, wniosek o stwierdzenie nabycia spadku waz z wszystkimi załącznikami musimy złożyć w tylu egzemplarzach, ilu jest uczestników plus jeden egzemplarz dla sądu.
Przykładowo: Zmarły zostawił żonę i troje dzieci: syna lat 21, córkę lat 19 niezamężną oraz córkę lat 26 mężatkę. Z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku występuje żona zmarłego. Musi ona wówczas złożyć w Sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku wraz z załącznikami w 4 egzemplarzach. Do pisma takiego musi załączyć przede wszystkim: odpis aktu zgonu męża, odpis aktu urodzenia syna oraz córki lat 19 niezamężnej, a nadto odpis aktu małżeństwa córki lat 26 mężatki.
Co zrobić, gdy nie jesteśmy w stanie wskazać danych pozostałych uczestników postępowania?
Może się zdarzyć, że występując z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku nie jesteśmy w stanie wskazać danych pozostałych uczestników postępowania. Taka sytuacja może mieć miejsce chociażby, gdy mamy być spadkobiercą testamentowym (dysponujemy testamentem sporządzonym przez zmarłego), wiemy, że zmarły miał jakąś rodzinę, ale nie dysponujemy ich danymi – chociażby z uwagi na fakt, że zmarły nie utrzymywał z tymi osobami kontaktu. Wówczas należy, okoliczność tę wskazać we wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. W takim przypadku Sąd dokona wezwania potencjalnych spadkobierców do udziału w sprawie poprzez ogłoszenie – w trybie art. 672 i n. Kodeksu Postępowania Cywilnego. Będą mieli oni wówczas 6 miesięcy na zgłoszenie się do udziału w takim postępowaniu, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięci w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku.
Do którego sądu?
Zgodnie z treścią art. 628 Kodeksu Postępowania Cywilnego, do czynności w postępowaniu spadkowym, które należą do zakresu działania sądów, wyłącznie właściwy jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.
Koszty postępowania
Składany w Sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie w wysokości 50 zł. Jeżeli chcemy się udać do notariusza, celem sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego, uzupełniającego aktu poświadczenia dziedziczenia w zakresie spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne maksymalna stawka wynosi 50 zł, jeżeli zaś chodzi o sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia testamentowego z zapisem windykacyjnym, maksymalna stawka wynosi 100 zł
W kolejnym artykule wskażemy jak dokonać działu spadku.
Kancelaria Adwokacka adwokat Kamila Sznyrowska
